نظرآباد فعلی، دیگر ده‏ یا دهکده نیست!

سیدجمال الدین میرسلیمی: منطقه ساوجبلاغ در جنوب کوه‏های طالقان قرار دارد که طالقان خود یک منطقه کوهستانی‏ و در جنوب کوه‏های البرز واقع شده است. ساوجبلاغ از چندین ده بزرگ و کوچک تشکیل‏ می‏شود که از نظر جغرافیایی: از شمال به شرح بالا به کوه‏های طالقان و از جنوب به منطقه اشتهارد و نجم‏آباد و از شرق به کرج و از غرب به قزوین منتهی می‏گردد. منطقه ساوجبلاغ یک‏ دشت وسیع و بدون پستی و بلندی است. جاده قدیم و اتوبان تهران، قزوین، ساوجبلاغ را به دو منطقه شمالی و جنوبی تقسیم می‏کند: منطقه شمالی که در دامنه کوه‏های طالقان واقع شده، دارای آب و هوای خشک و معتدل‏ است و منطقه جنوبی جاده هوایش گرم و به خصوص در تابستان گرمای آن زیاد و زندگی اهالی‏ بدون استفاده از وسایل سرد کننده فنی دشوار است. همان‏طور که در بالا گفته شد، نظرآباد جزء مجموعه دهات ساوجبلاغ بوده و می‏باشد.

مشخصات جغرافیایی نظرآباد

نظرآباد از نظر جغرافیایی دارای مشخصهء زیر است: از شمال به «جاده تهران - قزوین» و از جنوب به قرأ «وایه بیک و قبچاق و شیخ حسن» و از نظر شرق به قرأ «ابراهیم جیل و علی‏آباد و هشتگرد» و از غرب به قرأ «قوچ حصار و علی‏آباد»، نظرآباد از قدیم الایام بین دهات ساوجبلاغ، دهکده‏ای ‏آباد و دارای مردمی به نسبت نزدیک به تمدن‏ شهری بوده است. منطقه ساوجبلاغ، منطقه کشاورزی بوده و زندگی اهالی از طریق کشاورزی و دامداری تأمین می‏شده است. عمده محصول کشاورزی اهالی ساوجبلاغ، گندم و جو و چغندرقند بوده ولی کشت چغندر قند قدمت تاریخی نداشته بلکه مربوط به حدود یکصد سال اخیر می‏باشد.

دامداری

دامداران در منطقه ساوجبلاغ به خصوص نظرآباد و دهات نزدیک به آن دام‏های خود را به‏ صورت ییلاق و قشلاق اداره می‏نموده‏اند یعنی تابستان‏ها را در منطقه کوه‏های بین جاده چالوس‏ و طالقان در منطقه‏ای به نام:«عسلک» می‏گذراندند و وقتی هوا به طرف سردی می‏رفت دامداران‏ به صورت کوچ جمعی به ساوجبلاغ (نظرآباد) مراجعت می‏کردند.

تپه‏های تاریخی

در ساوجبلاغ چندین تپه وسیع وجود داشته و دارد و آن‏طور که پیرمردان می‏گفتند و از زبان‏ پیرمردان گذشته شنیده بودند این تپه‏ها جنبه نظامی داشته یعنی اگر جنگی یا حمله‏ای انجام‏ می‏شد، نظامیان و سربازان آن روز، در بالای تپه قرار می‏گرفتند و شب‏ها وسیله شعله‏های آتش‏ که دارای قرارداد و رمز مخصوص نظامی بوده، سربازان خودی را از وجود یا حرکات و یا حمله دشمن باخبر می‏کردند و نگهبانان موضوع را به فرمانده خود اطلاع می‏دادند و فرمانده درصدد تدارک نیرو و چاره‏جویی برای دفع دشمن و سرکوب حمله‏کننده برمی‏آمد. دو تپه خیلی معروف در منطقه ساوجبلاغ: تپه‏های «اوزبیگی» و «هشتگرد» قرار دارند. در تپه‏ اوزبیگی اهالی به تناوب قطعاتی از وسایل خانگی و یا کشاورزی و یا ابزار جنگ یوگاهی‏ زینت‏آلات زنانه مانند دستبند و گردنبند پیدا کرده بودند که مربوط به چندین قرن پیش بوده‏ است. این اخبار به گوش مقامات قانونی و متصدیان امر می‏رسد و چند سالی است که تپه‏ اوزبیگی در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته و از حفاری و کندوکاو غیرمجاز در آن‏ جلوگیری شده است.

توضیحات بیشتر درباره نظرآباد

همان‏طور که در بالا گفته شد، نظرآباد از دهات ‏آباد و حاصلخیز ساوجبلاغ بوده و کشاورزی‏ آن و محصول زیادی که برداشت می‏شد در بین اهالی معروف بوده است.

خالصجات

از حدود یکصد سال قبل یا بیشتر تمام دهات ساوجبلاغ در اختیار دولت‏های وقت قرار داشته و دولت‏ها آن‏ها را تحت عنوان: «خالصجات» اداره می‏کردند تا این‏که حدود هشتاد سال پیش‏ دولت تصمیم به فروش خالصجات گرفت. شاید فلسفه این تصمیم آن بود که دولت قادر به اداره آن نبود و یا چون دهات ساوجبلاغ به صورت «دولتی» اداره می‏شد هزینه آن بیش از درآمد بود. دولت وقت اعلام کرد دهات تابع خالصجات را به اشخاص می‏فروشد حتی به صورت‏ اقساطی. نظرآباد از جمله این دهات بود اولین خریدار نظرآباد دو نفر بودند به نام‏های آقایان‏ سید مصطفی کاظمی و توانا. آن‏طور که می‏گفتند آقای کاظمی جزء ارکان دولت، و توانا از بازاریان آن روز تهران بودند. نظرآباد از جمله دهات حاصلخیز و آباد است زیرا نه مانند دهات جنوب آن (از جمله قبچاق‏ و وایه‏بیک) شوره‏زار بود و نه مانند دهات شرق و غرب آن (ابراهیم جیل و علی‏آباد) کم آب. بلکه دارای چند حلقه قنات قدیمی بود که آب فراوان داشت و از دامنه کوه‏های طالقان شروع‏ می‏شد و به اصطلاح محلی «مادر چاه» نام داشت. قنات‏های نظرآباد که پرآب بود و معروفیت داشت عبارت بودند از: قنات «بادامک» واقع در شمال شرقی نظرآباد و دیگری «کاریز یا کهریز» نامیده می‏شدند پس از آن‏که آقایان کاظمی و توانا نظرآباد را از خالصه خریدند تصمیم گرفتند نظرآباد را به صورت یک ده نمونه درآورند و به‏ همین جهت با استخدام مهندسین و معماران و نقشه برداران ساختمان‏های ویلایی به نام «باغ‏ اربابی» و خیابان‏های متعدد با نقشه بسیار جدید احداث کردند.

کارخانجات پارچه‏بافی مقدم

پس از پیاده‏شدن نقشه‏های مدرن خیابانی و ساختمان‏های اربابی،نظرآباد به صورت یک‏ قریه آباد، اتومبیل‏رو امروزه درآمد. پس از چند سالی که نظرآباد در مالکیت آقایان کاظمی و توانا بود،آقای حاج میرزا عبد الله مقدم و شرکا که از صاحبان کارخانه‏های پارچه‏بافی در تهران‏ بودند، نظرآباد را از آقایان کاظمی و توانا خریدند و شروع به ساختمان کارخانه پارچه‏بافی‏ نمودند. زمانی که کارخانه شروع به کار کرد احتیاج به کارگران محلی داشت به همین جهت نه تنها اهالی نظرآباد (اعم‏از پیر و جوان و برای اولین بار زن‏ها) در کارخانه استخدام شدند و هر خانواده‏ دارای درآمد و نقدینگی چشمگیر گردید، بلکه کشاورزان دهات اطراف نیز جذب کارخانه‏ پارچه‏بافی مقدم شدند و در نتیجه پس از مدتی در نظرآباد ساکن شدند. باتوجه به رونق اقتصادی در نظرآباد و گردآمدن جمعیت بیشتر، زمین‏ها و خانه‏های نظرآباد به علت کثرت تقاضا،قیمت زیادی پیدا کرد.

جمعیت و مؤسسات دولتی و اجتماعی نظرآباد

نظرآباد فعلی حدود 000/250 نفر جمعیت دارد. مرکز فرمانداری ساوجبلاغ بوده و شهرداری، دادگستری و بانک‏های متعدد نیز در نظرآباد فعالیت دارند.

فضای سبز

نظرآباد از قدیم الایام دارای باغات میوه، درخت‏های تبریزی، و فضای سبز بوده است و پس‏ از حضور کارخانجات پارچه‏بافی مقدم در نظرآباد چند متخصص برای خیابان‏بندی، درخت‏کاری (به خصوص درخت‏های میوه مانند هلو و سیب) به نظرآباد آمده و هریک در کار خود متخصص بودند و خدمات قابل، هم‏اکنون وقتی بازدیدکنندگان از نظرآباد از اتوبان‏ تهران - قزوین پس از خروج از اتوبان و حرکت به طرف جنوب و وارد شدن به جاده نظرآباد می‏شوند اولین چیزی ‏که توجه را جلب می‏کند باغات هلوی بسیار وسیعی است که چشم و دل‏ بیننده را خیره و روشن می‏کند و به خصوص در روزهای آغازین سال و بهار، طبیعت زیبای آن‏ صد چندان می‏شود.

باغ‏های انگوری نظرآباد

در شمال دهکده نظرآباد باغات انگوری بسیار وسیعی وجود داشت که در هر سال و در فصل‏ بهار چند نفر از اهالی با مشورت بزرگان ده برای حفظ و حراست باغات انتخاب می‏شدند ولی‏ در چندسال اخیر باغات انگوری را از بین برده و آن را به صورت زمین و به قطعات مختلف‏ تقسیم نموده و به اشخاص فروخته‏اند یعنی باغات انگوری تبدیل به خانه‏های مسکونی شده‏ است و از آن همه موستان زیبا هیچ آثاری باقی نمانده است.

نظرآباد فعلی

نظرآباد فعلی، دیگر ده یا دهکده نیست بلکه نام فعلی آن «شهرستان نظرآباد» است و از مزایای تمدن شهری برخوردار گردیده است، در آن علاوه بر سازمان‏های دولتی که در بالا اشاره‏ شد می‏توان به: بیمارستان، دبیرستان، دانشکده، دفاتر وکالت، مطب پزشکان و مخابرات، گاز، و وسایل گازسوز نام برد. شاید چند سال کوتاهی بیشتر طول نکشد که دهات کوچک اطراف جزو شهر نظرآباد بشود، و مثلا" بگویند: محله علی آباد، یا محله ابراهیم جیل یا محله سیدجمال الدین (دهکده خواجه جمال الدین سابق) و غیره.

- جهت مطالعه و بررسی سندی از زارعان قریه نظرآباد که به وسیله دکتر جواد صفی‏نژاد (استادیار دانشگاه تهران) بررسی شده است رجوع کنید به: مجله «نامه انسان شناسی» شماره 9، ص207.